Początki – twierdza zbudowana strachem Cytadela została wzniesiona przez władze carskie po upadku powstania listopadowego w 1831 roku. Miała być narzędziem kontroli nad zbuntowaną Warszawą i symbolem rosyjskiej dominacji. Projekt opracowano na polecenie cara Mikołaja I, a budowę rozpoczęto w 1832 roku, częściowo z materiałów rozebranych domów warszawiaków. Twierdza zajmowała ponad 36 hektarów i mogła pomieścić nawet 16 tysięcy żołnierzy. Masywne mury, bastiony i systemy obronne sprawiły, że stała się najpotężniejszą fortecą w Królestwie Polskim. Cytadela jako więzienie polityczne Z czasem Cytadela zyskała ponurą sławę nie tylko jako garnizon, ale też jako więzienie śledcze dla przeciwników caratu. W tzw. X Pawilonie przetrzymywano i przesłuchiwano wielu wybitnych Polaków, m.in.: Romualda Traugutta – dyktatora powstania styczniowego, który został tu stracony w 1864 roku, Józefa Piłsudskiego, który siedział tu jako młody socjalista w 1900 roku, oraz dziesiątki innych konspiratorów, uczonych i działaczy narodowych. Co znajduje się obecnie na terenie Cytadeli? 1. Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej Działa jako oddział Muzeum Niepodległości. Upamiętnia ofiary represji carskich – m.in. powstańców styczniowych, socjalistów, działaczy niepodległościowych. Można zwiedzać cele więzienne, wystawy i tablice pamiątkowe. 2. Muzeum Historii Polski (otwarte w 2023 r.) Nowoczesny budynek muzeum o powierzchni ponad 40 tys. m². Prezentuje dzieje Polski od średniowiecza do współczesności. Wystawy czasowe, stała ekspozycja, programy edukacyjne. To obecnie jedna z największych inwestycji kulturalnych w Polsce. 3. Muzeum Wojska Polskiego (częściowo przenoszone z Alej Jerozolimskich) Nowy gmach w budowie, w przyszłości ma pomieścić tysiące eksponatów: broni, mundurów, dokumentów. Wokół działa już plenerowa ekspozycja sprzętu wojskowego: czołgi, działa, samoloty. 4. Zabytkowa przestrzeń publiczna Zachowane fortyfikacje, bastiony, bramy. Miejsca pamięci, m.in. upamiętnienie egzekucji Romualda Traugutta. Teren jest częściowo otwarty dla spacerowiczów. Czego symbolem dzisiaj jest Cytadela Warszawska ? Opór przeciwko zaborcom i tyranii Cytadela była miejscem więzienia i egzekucji osób walczących o niepodległość Polski – powstańców listopadowych i styczniowych, działaczy niepodległościowych, socjalistów. Dlatego dziś symbolizuje ducha walki o wolność i poświęcenie dla dobra przyszłych losów ojczyzny. Represje i cierpienie Polaków To także miejsce pamięci o wszystkich, którzy cierpieli pod zaborami, zwłaszcza pod rosyjskim caratem, ale też podczas innych okresów okupacji i represji. Cytadela przypomina o trudnych kartach historii Polski. Historia i edukacja Jako muzeum i miejsce pamięci, Cytadela jest symbolem edukacji historycznej – przekazywania wiedzy o przeszłości i budowania powszechnej świadomości narodowej. Przemiana i nadzieja Dawna twierdza carskiego opresora zmienia się w nowoczesne centrum kultury i muzeum, które łączy pamięć o przeszłości z otwartością na przyszłość.
