Numer E – kod chemicznego dodatku do żywności, który został uznany przez wyspecjalizowane instytucje Unii Europejskiej za bezpieczny i dozwolony do użycia. Nazwa pochodzi od kontynentu – Europy. Lista tych numerów (zwana listą E) jest sporządzana przez Komitet Naukowy Technologii Żywności i następnie dołączana do dyrektywy Komisji Europejskiej, która podlega zaaprobowaniu przez Parlament Europejski. Zgodnie z definicją użytą w tych dyrektywach, dodatek do żywności może być dopisany do listy gdy: - istnieje technologiczna konieczność jego użycia - nie służy on do wprowadzania w błąd konsumentów - udowodniono, że jego użycie nie stanowi ryzyka dla zdrowia konsumenta. Lista E nie obejmuje tzw. dodatków smakowo-zapachowych identycznych z naturalnymi, których zgodnie z prawem UE nie trzeba dokładnie specyfikować, pod warunkiem, że ich stężenie nie przekracza 1% masy produktów.(mały jogurt 150g) Jakkolwiek, zdaniem Komitetu Naukowego Technologii Żywności Unii Europejskiej, wszystkie dodatki na liście są bezpieczne, istnieją na ten temat liczne kontrowersje. Bądźmy ostrożni !!! Stosowanie substancji dodatkowych przy produkcji żywności staje się koniecznością, to dzięki nim artykuły spożywcze maja dłuższy termin przydatności do spożycia i lepiej wyglądają i smakują, ale czy dla konsumentów jest to lepsze? Coraz precyzyjniejszych metody oceny substancji dodatkowych używanych w produkcji żywności, te kiedyś uważane za bezpieczne obecnie są wycofywane jako toksyczne. Lekarze i specjaliści od żywienia twierdzą, że nienaturalne kolorowe artykuły spożywcze o długim terminie przydatności do spożycia mogą być przyczyną uczuleń, alergii, chorób układu nerwowego, podwyższonego poziomu cholesterolu, tzw. chorób cywilizacyjnych. Pamiętajmy wszelkie dodatki smakowe, zapachowe czy inne dostarczane do organizmu kumulują się w nim powodując różne schorzenia. Dodatki do produkcji napojów i żywności dzieli się na grupy ze względu na ich zastosowanie przy produkcji i tak: Grupa E: od E100 do E180 to barwniki, dzięki nim żywność wygląda apetycznie. Najczęściej stosowana przy produkcji napojów, galaretek, słodyczy, dżemów i lodów.,, W tej grupie warto zwrócić uwagę na ulubiony głównie przez dzieci kolor czerwony i jego odcienie, to E140 czerwień koszenilowa: organiczny związek chemiczny z grupy barwników azowych, dopuszczalne dzienne spożycie wynosi 4 mg/kg ciała, może powodować typowe dla barwników azowych działania niepożądane oraz katar sienny. Jest wymieniona w Tabelach dodatków i składników chemicznych jako czynnik rakotwórczy. Według kryteriów RTECS (Rejestr toksycznych efektów substancji chemicznych – baza danych substancji toksykologicznych) jej działanie nowotworowe (guzy wątroby) jest niejednoznaczne. Z tej grupy barwników wystrzegajmy się E123 amarantu, azorubinyE122, błękitu patentowego E131, erytrozynyE127, dwutlenku tytanu E171. Kolejna grupa E to substancje konserwujące od E200 do E283.Najczęściej stosowany z tej grupy konserwantów to kwas benzoesowy E210(w nadmiernych ilościach może powodować astmę, pokrzywkę oraz problemy behawioralne. W niektórych przypadkach wpływa również niekorzystnie na płuca, a także podrażnia oczy i skórę, toksyczny dla układu nerwowego, jego pochodną jest aspiryna i sól sodowa E211(może powodować zaburzenia w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego a w bezpośrednim kontakcie może wywoływać podrażnienia skóry, oczu, błon śluzowych nosa, a nawet wstrząs anafilaktyczny). E200 do 203 kwas askorbinowy i jego sole najczęściej stosowane są w serach żółtych, dżemach i przetworach z ryb. Wystrzegajmy się azotanu soduE251, azotynu sodu E250 oraz azotanu potasu E252 stosowane głównie w serach topionych i wędlinach. E300 do E322 to grupa przeciwutleniaczy i tzw. synergenty, najczęściej z tej grupy stosowany jest kwas askorbinowy E300, kwas cytrynowy i jego sole E330-E332. Wystrzegajmy się galusanów E310 do E312, oraz E320 BHA (może wywierać toksyczny wpływ na nerki, wywoływać wysypkę, pokrzywkę, rzadko duszność.) najczęściej dodawany np. do gumy do żucia. Od E400 do E495 to grupa substancji stabilizujących, emulgujących i zagęszczacze typu żelatyna. Poprawiają wygląd wyrobów i ułatwiają ich produkcje. Zazwyczaj są pochodzenia naturalnego odzwierzęcego: TYP A - wytwarzana w procesie kwasowym ze skór wieprzowych i kości młodych sztuk bydła. TYP B-wytwarzana w procesie zasadowym ze skór i kości wołowych. Spożywanie żelatyny TYPU B ze względu na potencjonalną zawartość BSE(choroba wściekłych krów) jest bardzo ryzykowne. Jak i pochodzenia roślinnego: agar E406, a z owoców to pektyna E440a. Wystrzegajmy się tych które są chemicznie modyfikowane E440 i E44. Od E500 do E1500 to substancje zapobiegające zlepianiu się, poprawiają smak i zapach. Są to substancje słodzące np. ksylitol E967 pochodzenia naturalnego i aspartam E951, którego pod koniec lat 90. XX w. opublikowano wyniki kilku badań, sugerujących występowanie związków między spożywaniem aspartamu i chorób takich jak nowotwory mózgu i układu limfatycznego. Oraz środki wzmacniające smak np. glutaminian sodu E621. Glutaminian sodu bywa uznawany za przyczynę tzw. syndromu chińskiej restauracji – choroby związanej z nadmiernym spożyciem glutaminianu sodu lub nadwrażliwością na niego. Objawy to zawroty głowy, palpitacje serca, nadmierna potliwość i uczucie niepokoju, notowane po spożyciu posiłku w azjatyckich restauracjach. Te konserwanty w niewielkich ilościach nie są szkodliwe. Pamiętajmy jednak, że częste spożywanie potraw zawierających te dodatki może powodować bóle głowy, a nawet zaburzenia krążenia krwi. Dodatki stosowane w Europie przy produkcji żywności a zakazane u nas: E952- dodatki słodzące takie jak cyklaminian (słodycze i żywność niskokaloryczna) E959-neohesperydyna (napoje niskokaloryczne, guma do żucia) E142- barwnik, np. zieleń ,,S”(warzywa konserwowe, cukierki, zupy w proszku, lody, alkohole) E133-błekit brylantowy (warzywa i owoce konserwowe, dżemy, galaretki, napoje) E128- czerwień ,,2G” (produkty mięsne, pasy rybne, jogurty, dżemy) Obowiązek umieszczania na etykietach kodów E umożliwia przynajmniej unikanie przez konsumentów spożywania produktów, w których są dodatki do żywności, których nie chcą oni spożywać. Lista niebezpiecznych dodatków do żywności, które mogą być szczególnie szkodliwe dla małych dzieci: Azorubina (E 122): Jest substancją syntetyczną, zaliczaną do barwników, ma kolor czerwony. Znajdziemy ją w lodach, zupach, słodyczach oraz deserach w proszku. Ma też zastosowanie przy produkcji szminek. Azorubina jest niebezpieczna przede wszystkim dla osób, które nie tolerują aspiryny, może ona wywołać alergię, ból brzucha, bóle mięśni, katar, duszności i pokrzywkę. Amarant (E 123): To barwnik syntetyczny koloru czerwonego, może wywołać alergię natychmiastową, bardziej wrażliwe są osoby nietolerujące aspiryny. Jednakże Amarant jest używany rzadko, głównie do kawioru i napojów alkoholowych. Benzoesan sodu (E 211): Jest substancją konserwującą dodawaną do przecierów owocowych, soków, dżemów, sosów, marynat, konserw rybnych, margaryny, oliwek, piwa, syropów, napojów bezalkoholowych, jogurtów, tłuszczy cukierniczych oraz do dań barowych. Substancja ta występuje też naturalnie w śliwkach, żurawinie, borówkach, jabłkach, cynamonie i goździkach. Spożycie tej substancji nie powinno przekroczyć 5mg na kg masy ciała. Najbardziej wrażliwe na jego działanie będą osoby cierpiące na chorobę wrzodową, ponieważ podrażnia on śluzówkę żołądka, co może wywołać bóle. Na benzoesan sodu, potasu(E 212) i wapnia (E 213) powinni uważać głownie alergicy. Jego stosowanie budzi zastrzeżenie w przypadku produktów zawierających Wit. C, ponieważ pod jej wpływem może się przekształcić w substancje rakotwórczą: benzen. Do takich produktów zaliczymy przede wszystkim napoje gazowane, gdzie może znaleźć oba te związki. Ditlenek siarki( E 221): Substancja dodawana do soków owocowych, suszonych owoców i warzyw, dżemów, sałatek owocowych i warzywnych, syropów skrobiowych, wina i napojów bezalkoholowych. Powoduje on, że produkty spożywcze są uboższe w witaminę B-12. Jak wiadomo niedobory witaminy B12 mogą prowadzić do niedokrwistości, czyli potocznie do anemii. U wrażliwych osób mogą pojawić się nudności oraz bóle głowy. Ditlenek siarki jest także niebezpieczny dla astmatyków, ponieważ może się przyczynić do nasilenia objawów choroby: krótki oddech, kaszel, zadyszka, a nawet problemy z oddychaniem. Do substancji o podobnym działaniu zaliczymy wszystkie konserwanty zawierające siarkę, a więc o numerach od E 220 do E 228. Stearynian Magnezu (E 470b): Substancja ta jest dodatkiem pomocniczym, ułatwiającym wyrób. Jej zadaniem jest zmniejszenie skłonności cząsteczek do zlepiania się, czyli przeciwdziała zbrylaniu. Substancja ta w myśl dyrektywy Unii Europejskiej jest uznana za bezpieczną, jednakże spożycie większej ilości może spowodować podrażnienie błon śluzowych przewodu pokarmowego, nudności, a nawet wymioty. Azotany (W składzie produktu szukamy E 249, E 250, E 251, E 252): ich dodawanie do żywności jest dozwolone, pomimo, iż są to substancje potencjalnie rakotwórcze. W naszym organizmie ulegają one przemianom w związki, które powodują, że hemoglobina zmienia się w methemoglobinę, która nie może odwracalnie wiązać tlenu. Hemoglobina transportuje tlen z płuc do tkanek, dzięki niej możemy żyć, methemoglobina nie posiada zdolności transportowania tlenu. Pojawienie się methemoglobiny we krwi to jeden z objawów zatrucia. Silne zatrucie związkami methemoglobinotwórczymi objawia się dusznościami i sinicą. Na takie zatrucia szczególnie wrażliwe są dzieci. Niebezpieczeństwo ich spożywania wiąże się także z faktem, że związki te po redukcji w naszym organizmie i po przyłączeniu do nich amin II lub III rzędowych zmieniają się w bardzo rakotwórcze N-nitrozoaminy. Sami celowo dodajemy azotyny do żywności. Znajdziemy je w peklowanych produktach mięsnych, serach i marynatach śledziowych. Występują one także w warzywach, które pobierają je z gleby. Warzywa zostały podzielone na cztery grupy pod względem zawartości. W sałacie, rzodkiewce, buraku ćwikłowym, kalarepie, rzepie, koprze i szpinaku dopuszczalna zawartość to nawet 2000 mg azotanów na kilogram. W kapuście i szczypiorku limit to 1000 mg azotanów na kg, ogórek, kalafior, marchew nie powinny zawierać więcej niż 500 mg na kilogram. Natomiast ostatnia grupa, w której znajdziemy ziemniaki, pomidory i fasolę nie może przekraczać 250 mg na kilogram. Światowa organizacja zdrowia przewiduje osobne normy spożycia azotanów i azotynów dla dzieci i dorosłych. Dla dorosłych 5mg azotanów na kg masy ciała i 0,2 dla azotynów. Dla dzieci bezpieczne spożycie wynosi 250mg azotanów na kg produktu i do 0,1mg azotynów także na kg produktu. BHA, BHT (E 320, E 321)- są to substancje, które zaliczamy do sztucznych przeciwutleniaczy. Ich zadaniem jest neutralizowanie wolnych rodników, a jak wiemy wolne rodniki mogą przyczynić się do rozwoju chorób nowotworowych. Jednakże ich utleniający charakter i metabolizm może sprawić, że te substancje same w sobie zadziałają kancerogennie. BHA możemy znaleźć w maśle, mięsie, zbożach, gumach do żucia, przekąskach i piwie, a BHT ma przeciwdziałać jełczeniu tłuszczy, dodawany jest do żywności zawierającej tłuszcze i oleje. Sorbitol (E 420)- tę substancję znajdziemy w czekoladzie, cukierkach, lodach, gumach do żucia, dżemie, a także w produktach przeznaczonych dla cukrzyków. Ponieważ sorbitol jest metabolizowany tylko częściowo, a reszta w jelicie grubym ulega fermentacji, powstają wtedy gazy i mogą pojawić się wzdęcia. U osób wrażliwych na tę substancję może pojawić się biegunka. Sorbitol nie może być podawany niemowlakom do 1 roku życia, ponieważ może wywołać u nich biegunkę o ostrym przebiegu. Aspartam (E 951)- jest stosowany do napojów bezalkoholowych, jogurtów, deserów, lodów i produktów niskoenergetycznych. Do tej pory był on przeciwwskazany tylko chorym na fenyloketonurię i nie nadawał się do użycia w wyższych temperaturach ponieważ ulega rozpadowi w 100°C. Jednakże Aspartam może spowodować mdłości, bóle głowy, zaburzenia wzroku, bezsenność czy np bóle stawów. Sorbitol i Aspartam to substancje zaliczane do substancji słodzących. Charakteryzują się one tym, że pomimo iż ich słodkość może być wyższa od słodkości cukru jadalnego, czyli sacharozy, to nie wnoszą one do organizmu energii. W Polsce dopuszczone są następujące substancje słodzące: Aspartam (E-951), acesulfam K (E-950), kwas cyklamenowy (E-952) i jego sole, sacharynę(E-954) i jej sole, sorbitol (E-420), mannitol (E-421), izomalt (E 953), taumatynę (E-957), neohespydrynę DC (E 959), maltitol (E 965), laktitol (E 966) oraz ksylitol (E 967). Należy jednak pamiętać, że żaden z tych środków słodzących nie powinien znaleźć się w żywności dla niemowląt i dzieci do lat trzech. Agnieszka Pil
